Noc, 1985; © Hans Jürgen SyberbergNoc, pierwotnie pomyślana jako sztuka teatralna, jest trwającym sześć godzin scenicznym monologiem, który - podobnie jak wcześniejszy obraz reżysera Hitler – zbudowany jest z czterech części. Film powstał dopiero po uprzednim wystawieniu Nocy na deskach teatralnych. Edith Clever staje się na sześć godzin ucieleśnieniem poezji, prozy, listów i dramatycznych tekstów przywołujących żałobę i pożegnanie, upadek i bliskość śmierci. Na poetycki montaż składają się fragmenty tekstów od Goethego i Kleista, Platona i Hölderlina poprzez Novalisa i Jean Paula aż po indiańskiego wodza Seattle i samego Hansa Jürgena Syberberga. Reżyser i aktorka prowadzili próby bez żadnego wsparcia czy zabezpieczeń udzielanych zwykle przez system instytucji teatralnych, w salonie berlińskiego mieszkania Clever, na czarnym dywanie, którego wymiary miały później wyznaczyć wielkość ogrywanej powierzchni: 3 na 3 metry.

W tym filmie Syberberg rezygnuje z wypróbowanej we wcześniejszych obrazach estetyki. Nie oglądamy projekcji ani kostiumów, atelier jest puste – jedynie Edith Clever, płachta skóry na podłodze, kilka prostych rekwizytów: kryształowa kula, dziecięcy pluszowy miś, flakon. Edith Clever stoi przed kamerą sama, siedzi, leży, podnosi się, obraca się i wije, kroczy rytualnymi ruchami, tańcząc lub balansując: jej ciało staje się instrumentem dla słów, ruchów i pieśni. Rozpoczyna od słów wodza Seattle, po czym, jakby przez medium przemawia przez nią kilka głosów. W pierwszej części film skupia się na Richardzie Wagnerze i jego listach miłosnych do Minny, późniejszej żony, Mathildy Wesendonck; do Cosimy; do Judith Gautier. Stopniowo film przeistacza się w studium charakteru monstrualnego geniusza, podmalowane subtelnie modelowanymi ruchami. (...) Jedynym partnerem Edith Clever w słowach i gestach jest muzyka: pomijając nieliczne muzyczne cytaty (z Tristana i Izoldy, Zmierzchu Bogów czy Parsifala Richarda Wagnera), obrazowi towarzyszy jedynie Das wohltemperierte Klavier Bacha. Preludia i oparte na kalkulacji fugi pełnią rolę zdyscyplinowanego kontrapunktu, porządkującego i strukturującego medytację i ciemność przestrzeni imaginowanych poprzez słowa i ruch.

(Syberberg. Film nach dem Film, Hans Jürgen Syberberg, Ursula Blicke, 2008)

Rok produkcji: 1985. Format/czas trwania: 35 mm, kolor i czarno-biały, 360 min.

Scenariusz i reżyseria:Hans Jürgen Syberberg.

Produkcja:TMS Film GmbH München, ZDF Mainz, ORF Wien.

Zdjęcia: Xaver Schwarzenberger.

Montaż:Jutta Brandstaedter.

Muzyka:Johann Sebastian Bach (Das Wohltemperierte Klavier), Richard Wagner (Tristan und Isolde, Götterdämmerung).

Teksty: Seattle/Smith, Eduard Mörike, Novalis, Friedrich Nietzsche, Heinrich Heine, Louis-Ferdinand Céline, William Shakespeare, Jean Paul, Heinrich von Kleist, Johann Wolfgang von Goethe, Richard Wagner, Hölderlin, Platon, Samuel Beckett, Friedrich Schiller, Ajschylos, Martin Heidegger, Pitagoras, Sofokles, Klaudiusz, Ingeborg Bachmann, Marianne von Willemer und Hans Jürgen Syberberg.

Aktorka: Edith Clever.