„Rzecz w tym, by Richarda Wagnera nie obsługiwać ani nie zwalczać, lecz kontynuować poprzez inne środki wyrazu. Trzeba to, czego nigdy nie oglądano, uczynić słyszalnym oraz to, czego nigdy nie słyszano – widzialnym.“ (Hans Jürgen Syberberg)

Parsifal, 1982; © Hans Jürgen Syberberg Richard Wagner jest centralną postacią dyskursu toczonego przez Syberberga przez ponad dziesięć lat, rozpoczętego filmami Ludwig oraz Hitler, a w Winifred Wagner nabrał pełnego wyrazu. Apogeum osiąga nieustająca obecność kompozytora w niepokornej i pod względem estetyki radykalnej ekranizacji Parsifala. Inscenizacja Syberberga nie jest filmem, nie jest też operą w potocznym tego słowa rozumieniu – sceną, na której rozgrywa się akcja uczynił Syberberg głowę Richarda Wagnera, w której łączą się historia osobista i historia kultury, tworząc nowy ikonograficzny wszechświat muzyki. Film, w całości nakręcony w atelier, prezentuje niebywałą ilość kontekstualnych punktów odniesienia: Caspar David Friedrich, Goya, Dürer, Tycjan, Caravaggio i Bramante, oni wszyscy przywoływani są na równi z tronem Karola Wielkiego czy kryptą Saint-Denis. Wszechobecnym i dominującym elementem scenografii jest pośmiertna maska Richarda Wagnera. To ona jest miejscem wszelkiej akcji. Muzyka do filmu nagrana została jeszcze przed przystąpieniem do zdjęć przez Orchestre Philharmonique de Monte-Carlo pod batutą szwajcarskiego dyrygenta Armina Jordana. Podejmując decyzję o rozdzieleniu zadań aktorskich od wokalnych, reżyser umożliwił sobie obsadzenie ról wybranymi aktorami a zarazem poszerzył własny obszar wolności interpretacyjnej w inscenizacji.

Postać Parsifala na przykład powierzył w całości jednemu wokaliście, warstwę aktorską rozbijając na części kobiecą i męską. „Nie chodzi tu jedynie o płciowość naszych obu biegunów” mówi Syberberg, „to tak jakby wszelkie elementy, nie tylko tego, co kobiece i męskie, połączyły się by pokonać pra-zasadę uwiedzenia, tak nam bliskiego i drogiego.” Główną postacią opery nie jest Parsifal lecz grana przez Edith Clever Kundry – uwodzicielka, pokutnica i matka. Długie ujęcia podtrzymują napięcie dramatyczne, podczas gdy z wolna rozwijają się muzyczne tematy Wagnera. Szczególnie kreacja Edith Clever jest dzięki temu tak intensywna i przejmująca, jak możliwe to jest tylko w filmie. Poprzez włączenie do akcji – w charakterze materiału asocjacyjnego - mitów i ideologii XX wieku, stylizuje Syberberg „operę na kształt obrzędowego rachunku sumienia”.

Rok produkcji: 1982. Format/czas trwania: 35 mm, kolor, 255 min.

Reżyseria: Hans Jürgen Syberberg. Produkcja: TMS Film GmbH München, Bayerischer Rundfunk München, Gaumont Neuilly.

Kierownictwo produkcji: Harry Nap, Annie Nap-Oléon.

Muzyka: Orchestre Philharmonique de Monte-Carlo.

Kierownictwo muzyczne: Armin Jordan.

Nagrania muzyczne: Erato Paris, Michel Garcin, Pierre Lavoix/ Jerôme Paillard, Jean-Pierre Brossmann.

Zgranie Dolby Stereo: Pierre Lavoix/Jerôme Paillard, Mian Bor.

Zdjęcia: Igor Luther.

Scenografia: Werner Achmann (obiekty zdjęciowe), Rudolf Vincent Rotter (rzeźby), Atelier Stummer & Buchwald (lalki), Johann Ploner (malarstwo), Flo Nordhoff (modele), Peter Dürst, Rüdiger Wagner (rekwizyty), Veronika Dorn, Hella Wolter, Moidele Bickel (kostiumy), Edwin Erfmann, Brigitte Raupach, Josianne Deschamps (maski).

Dźwięk studyjny: Norbert Lill, Peter Rappel.

Fotosy: Natalie Mayer, Hans Peter Litscher.

Skrypt: Gretl Zeilinger.

Asystent operatora: Marian Sloboda, Peter Kalisch.

Dyrygenci synchronizacyjni: Bruce Cohen, Michael Zilm.

Kierownictwo zdjęć: Ike Werk.

Asystenci reżysera: Wolfgang Schröter, Helga Asenbaum (studio), Hanns Kunitzberger (scenografia)/Hans Peter Litscher (Paryż), Guy Patrick Sainderichin (Paryż).

Współpraca artystyczna: Bernard Sobel, Jutta Brandstaedter, Marianne Fehrenberg.

Obsada: Armin Jordan (Amfortas/wokal Wolfgang Schöne), Martin Sperr (Titurel/wokal Hans Tschammer), Robert Lloyd (Gurnemanz), Michael Kutter (Parsifal I/wokal Rainer Goldberg), Karin Krick (Parsifal II/wokal Rainer Goldberg), Edith Clever (Kundry/wokal Yvonne Ninton) i in.

(opracowano na podstawie: „Syberberg. Film nach dem Film”, Hans Jürgen Syberberg, Ursula Blicke, 2008)