György Kepes, Garden of flames, 1971

Dla Kepesa i Maliny praca ze światłem – zarówno w przestrzeni prywatnej, jak i publicznej – stała się ważnym narzędziem umożliwiającym zmianę stosunku ludzi do środowiska. Twórcze wykorzystanie światła stanowi część wspólną ich twórczości i jako takie posłużyło za kluczową koncepcję projektu The Pleasure of Light.

Podczas II wojny światowej zarówno Kepes, jak i Malina swoimi rozwiązaniami wspierali amerykańską armię. Kepes znalazł dla swojej teorii kamuflażu praktyczne zastosowania w wojskowości i prowadził poświęcone temu zagadnieniu zajęcia w School of Design w Chicago, natomiast Malina pracował nad projektami rakietowymi, które przyniosły amerykańskiej inżynierii rakietowej patenty o fundamentalnym znaczeniu, m.in. pierwszą udaną wersję wysokościowej rakiety badawczej. Podczas II wojny światowej Malina uznawał służbę krajowi za swój obowiązek, z drugiej strony jednak w głębi serca pozostawał zwolennikiem pokoju, a jego głównym celem było zbliżenie Człowieka i Kosmosu. Nie dziwi więc, że po wojnie czuł się rozczarowany rzeczywistością, w której badania przestrzeni kosmicznej służyć miały przede wszystkim celom militarnym. Na zaproszenie pierwszego dyrektora generalnego UNESCO Juliana Huxleya, przeniósł się do Paryża.


Frank Malina, Untitled, 1955, Electro-picture

Twórczość artystyczna Maliny obracała się wokół poszukuwań związanych z napięciem, przezroczystością, światłem i ruchem, w latach 50. zaczął tworzyć sztukę kinetyczną. Dokonując eksperymentów artystycznych, uświadomił sobie ich powiązanie z badaniami percepcji prowadzonymi przez psychologów i kognitywistów; w tamtym czasie ta wzajemna relacja między sztuką a nauką pozostawała jeszcze nierozpoznana. Pierwsza wystawa indywidualna Maliny odbyła się w Paryżu w roku 1953, później miało miejsce jeszcze wiele następnych. W 1968 roku Malina założył periodyk Leonardo – nowatorskie czasopismo, na którego łamach sztuka przeplatała się z nauką i techniką.

Kepes, urodzony na Węgrzech malarz, projektant, wykładowca i teoretyk sztuki, w młodości pozostawał pod wpływem eksperymentalnej grupy artystycznej Kassák, następnie zaś współpracował przy wielu projektach z László Moholy-Nagy’em. Kepes był wizjonerem i pionierem łączenia sztuki i technologii w Ameryce, choć lepiej zane są jego zasługi na polu teorii i edukacji. Syntezę swoich pomysłów zawarł w słynnej książce The Language of Vision. W 1947 roku Kepes przyjął stanowisko wykładowcy w Massachusetts Institute of Technology i tam w 1967 roku założył Ośrodek Zaawansowanych Studiów Wizualnych poświęcony rozwijaniu nowych technologii oraz wspieraniu twórczej współpracy naukowców z artystami. Kepes głęboko wierzył, że język wizualny potrafi przekazać fakty i idee w sposób głębszy i na szerszą skalę niż niemal jakikolwiek inny środek komunikacji; realizował ten postulat tworząc pionierskie instalacje świetlne. Podczas lat spędzonych w M.I.T. angażował się również w zbiorowe projekty w dziedzinie sztuki publicznej, poszukując nowych interpretacji, dostępnych szerszej publiczności.

Nie ulega wątpliwości, że koncepcje Kepesa i Maliny nie tracą na znaczeniu, a wpływ ich osiągnięć pozostaje wyraźnie odczuwalny również i dziś. Wystawa The Pleasure of Light ma na celu ukazanie ich równolegle rozwijających się idei poprzez prezentację ich dróg życiowych, prac oraz trwałego wpływu, który wywarli.

Nina Czeglédy, Róna Kopeczky (kuratorki)

(Wystawa prezentowana w Zielonej Bramie – Oddział Muzeum Narodowego w Gdańsku, Długi Targ 24)